Lìngua: catalanu aligheresu
In is Paisos Catalanos, sa gente ischit chi ddoe est unu logu in Sardigna in ue si chistionat su catalanu. Forsis pro custu, s’Alighera est unu logu cun un’àrea in calicuna manera mìstica. Una cosa sìmile sutzedet in Sardigna: totus connoschent l’Alguer, e nde tenent un’idea creada. S’Alighera diat pòdere èssere connota pro milli cosas, comente pro esempru sa pertzentuale manna de poetas e cantores, chi nde faghet una terra de artistas. A dolu mannu, su fàscinu chi dd’acumpàngiat ìmplicat a bortas calicunu logu comunu e pregiudìtziu in pitzu de sa lìngua, comente cussa cosa chi s’aligheresu est unu catalanu arcàicu.
L’Alguer est una de is tzitades mannas de Sardigna, forsis sa prus turìstica, cun meda istudiantes de su restu de Sardigna chi bi andant a imparare in sa facultade de architetura (chi apartenet a s’universidade de Tàtari). Difatis, in s’istrada (fintzas immoe cun s’auto-istrada noa), ci bolet tempus pro ci arribare, dae cale si siat logu de sa geografia sarda; forsis custu agiudat a cumprèndere ite bolet nàrrere chi s’Alighera est un’ìsula a intro de un’ìsula.
A s’inghìriu de 40.000 persones bivent in sa tzitade; de cussas, una tertza parte (12.000) tenent una cumpetèntzia ativa bona in aligheresu. Is cumpetèntzias passivas creschent fintzas a tres cuartos, e iscritas sunt a s’inghìriu de su 5% (nd’amus chistionadu inoghe cun su cumpàngiu Francesc Ballone).
Podet pàrrere paradossale a agatare influèntzias de su castillanu in su lèssicu aligheresu (mesa, duenya, carinyo), pro more de s’influèntzia de su sardu setentrionale. Podet èssere ancora prus ispantosu a ischire chi est in su sardu meridionale in ue s’agatant prus influèntzias de su catalanu:
catalanu | sardu meridionale | sardu setentrionale |
voler | bòlere | chèrrere |
lleig | lègiu | feu |
Sa bìsita nostra a s’Alighera cumintzat malamente: artziende dae Casteddu, a curtzu de Aristanis, depimus lassare su furgone a su mecànicu. Mancu male chi s’amigu Tore Cubeddu (EjaTV) fiat passende de in cue e si cumbidat a agabbare su tretu paris. Giai est una fortuna a s’agatare: inoghe narant chi Sardigna est un’ìsula dae foras e unu continente dae in intro.
In s’Alighera, bisitamus in antis de totu su mercadu, ue imparamus is nòmines de sa frùtora e de su pische in cumpangia de Giuliana Portas, de s’Ufìtziu Linguìsticu Regionale e puru de s’Ufìtziu Linguìsticu de sa tzitade. Cun Irene Coghene, de sa Plataforma per la Llengua de l’Alguer, faghimus una passigiada in sa tzitade betza, ue agatamus s’amigu Àngel Maresca, lo Barber, barberi in prus de cantadore e mùsicu.
A sa fine, Claudio Gabriel Sanna, cantautore, s’aberit sa porta de domo sua pro si cantare is cantzones de tzilleri chi est recuperende.
A mos veure!